Zmiana KPA – czy nadal można odzyskać nieruchomość?

Dzisiaj, tj. 16 września 2021 r. wchodzi w życie nowelizacja art. 156 § 2 oraz art. 158 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Przepis art. 156 § 2 KPA otrzymuje następujące brzmienie: „Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 10 lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne”.

Oznacza to, iż nie można stwierdzać nieważności decyzji wydanych bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa , jeżeli od dnia ich doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.

Jednakże, przepisy wprowadzają jeszcze jedno radykalne rozwiązanie. Mianowicie do art. 158 KPA został dodany § 3 w brzmieniu: „Jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, o której mowa w art. 156 § 2 KPA, upłynęło 30 lat, nie wszczyna się postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.”

Powyższe oznacza, że w przypadku decyzji które zostały wydane ponad 30 lat temu nie wszczyna się żadnego postępowania, a te, które są w toku zostaną umorzone. Co więcej przepisu które wchodzą dzisiaj w życie mają zastosowanie również w przypadku spraw wszczętych i nie zakończonych jeszcze.

Zmiana miała na celu dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 maja 2015 r. (sygn. akt P 46/13), stwierdzającego niezgodność art. 156 § 2 KPA z Konstytucją RP. Z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wynikało, że art. 156 § 2 KPA w zakresie, w jakim nie wyłącza dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP.

Oczywiście wprowadzone zmiany nie odnoszą się jedynie do decyzji reprywatyzacyjnych, jednakże wydaje się, iż faktycznie ich celem jest ograniczenia zwrotów nieruchomości. Począwszy od dzisiaj były właściciel lub spadkobiercy nie będzie mógł odzyskać nieruchomości w naturze jeżeli podstawą jej przejęcia była decyzja administracyjna doręczona lub ogłoszona ponad 10 lat temu.

Wydaje się, iż wprowadzone zmiany KPA miały słuszny cel, tj. zachowanie zasady trwałości decyzji administracyjnych. Jednakże, nie można uznać za akceptowalną zmianę zasad gry w trakcie jej trwania i brak możliwości stwierdzenia nieważności decyzji sprzed 30 lat, co do których postępowanie jest już w toku czy też takich decyzji, które do wczoraj mogły być przedmiotem postępowania nieważnościowego a obecnie już nie. Wprowadzona zmiana faktycznie pozbawia jednak osoby pokrzywdzone prawa do dochodzenia ochrony swoich praw, co samo w sobie jest niezgodne z Konstytucją RP. Zatem chcąc uczynić przepisy KPA zgodnymi z Konstytucją RP, doprowadzono do naruszenia innych fundamentalnych zasad prawa.

Na koniec warto zaznaczyć, iż pewne wątpliwości budzi również fakt możliwości uzyskania odszkodowania w sądzie cywilnym na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Pojawia się bowiem pytanie, czy sąd może orzec odszkodowanie w sytuacji kiedy nie można stwierdzić nieważności decyzji administracyjnej lub stwierdzić, iż została ona wydana z naruszeniem prawa, co jest jedną z przesłanek umożliwiających przyznanie odszkodowania.

Mając na uwadze powyższe, należy uznać, iż postępowanie w sprawie odszkodowania może być obarczone ryzykiem, a w konsekwencji również brakiem możliwości dochodzenia jakiejkolwiek naprawy wyrządzonej szkody. Zatem pojawia się kluczowe pytanie, czy faktycznie ta zmiana miała na celu legalizację bezprawnego przejęcia mienia w okresie PRL-u?