W praktyce możemy spotkać się z sytuacją, w której osoba zostaje powołana w skład organu spółki, jednak nie składa oświadczenia o wyrażeniu zgody na takie powołanie. Powstaje wówczas stan niepewności czy spółka w ogóle ma organ zarządzający, czy też nie.
Przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym spółka nie posiada organu rodzi jednak szereg problemów. Przykładowo, jednym z nich jest konieczność zawieszenia wszystkich postępowań sądowych toczących z udziałem spółki stosownie do art. 174 § 1 ust. 2) KPC.
Jak przy tym wiadomo do wniosku o wpis osób reprezentujących podmiot wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego („Rejestru”), likwidatorów i prokurentów należy dołączyć oświadczenia tych osób obejmujące zgodę na ich powołanie. Powyższe wynika wprost z art. 19a ust. 5 zd. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (KRSU), który w powyższym brzmieniu obowiązuje od dnia 15 marca 2018 r.
Niedołączenie oświadczenia do wniosku o wpis stanowi przy tym brak formalny wniosku. Konsekwencją powyższego jest wezwanie spółki do usunięcia braku w terminie 7 dni. W razie jego nieusunięcia Sąd rejestrowy zarządzi zwrot wniosku, co w konsekwencji oznaczać będzie dokonania wpisu nowego członka zarządu, likwidatora czy też prokurenta do Rejestru.
Skoro Sąd rejestrowy zarządził zwrot wniosku powstaje zatem pytanie czy spółka ma skutecznie powołany organ?
Co do zasady na powyższe pytanie należy odpowiedzieć twierdząco.
Podstawą powołania jest bowiem uchwała o powołaniu danej osoby do zarządu czy też na likwidatora lub prokurenta. Uchwała pomimo braku wpisu do Rejestru jest jednak podjęta i skuteczna.
Jak wskazuję Sąd Najwyższy „wpis członków zarządu ma jedynie charakter deklaratoryjny, powołanie członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością następuje na mocy uchwały odpowiedniego organu spółki, której skuteczność nie jest zależna od dokonania odpowiedniego wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego” (orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1999 r., IICKN 608/98, z dnia 4 kwietnia 2000 r. V CKN 10/00, z dnia 18 stycznia 2001 r. V CKN 186/00, z dnia 16 maja 2002 r. IV CKN 933/00, z dnia 25 września 2003 r. V CK 198/02, z dnia 7 lipca 2005 r. V CK 839/04).
Wskazać należy, iż „do wywołania przez nie [powołania do organu – przypis autora] skutku nie jest potrzebny żaden inny, dodatkowy akt, w tym wpis do rejestru” (por. uchwała SN z dnia 17 grudnia 2015 r., sygn. akt III CZP 91/15).
Jednakże co w sytuacji, jeśli dana osoba zwleka ze złożeniem oświadczenia wymaganego przez ustawę o krajowym rejestrze sądowym („KRSU”) albo wręcz odmawia udzielenia zgody na jej powołanie?
Zdaje się, że ustawodawca wprowadzając po raz pierwszy przepis art. 19a ust. 5 KRSU w 2015 roku i następnie nowelizując go w 2018 r. nie przewidział powyżej opisanej sytuacji. Rodzi ona jednak bardzo niekorzystne konsekwencje w sferze gospodarczej jak i procesowej. Regulacja ta, choć nie znajdująca się w samym kodeksie spółek handlowych, wydaje się formułować dodatkowy wymóg do powołania osoby do zarządu, na likwidatora bądź prokurenta.
Przypomnieć bowiem należy, że uczestnictwo w zarządzie opiera się bowiem na wolnej woli osób do niego powoływanych i wbrew tej woli dane osoby nie mogą uzyskać statusu członka zarządu w spółce z o.o. (zob. wyr. NSA z 11.12.2018 r., I FSK 58/17, Legalis). Powołanie wbrew woli danej osoby należy zatem uznać za nieskuteczne.
Na dzisiaj nie istnieje przy tym żaden mechanizm pozwalający łatwo (bez zapoznawania się z aktami rejestrowymi spółki) zweryfikować czy brak wpis danej osoby do rejestru jest wynikiem zaniechania spółki w złożeniu wniosku lub braku złożenia przez osobę powoływaną odpowiednich oświadczeń, czy też jest spowodowane odmową wyrażenia zgody na powołanie, które będzie skutkować brakiem skutecznej zmiany w organie. Jak to zostało wskazane powyżej, ma to niebagatelne znaczenie. Brak złożenia wniosku lub brak złożenia oświadczenia powoduje bowiem, że powołanie jest skuteczne. Sprzeciwienie się powołaniu będzie natomiast skutkował brakiem skutecznej zmiany w organie.
Kwestia ta z całą pewnością powinna zatem zostać przez ustawodawcę w odpowiedni sposób wyjaśniona. Można to zrobić na rożne sposoby. Ustawodawca przykładowo może wprowadzić rozwiązania, które będą wymagać uzyskania zgody na powołanie osoby jeszcze przed samym powołanie. Możliwe jest także wprowadzenie terminu na złożenie przez osobę powoływaną oświadczenia o wyrażeniu zgody. Wartym rozważenia byłoby także wprowadzenie względnej skuteczności samego powołania – na kształt zbliżony do dokonania czynności przez małoletniego. Złożenie oświadczenia o zgodzie po powołaniu powodowałoby, że sama czynność powołania byłaby w pełni skuteczna. W przypadku odmowy wyrażenia zgody, bądź upływu czasu na złożenie takiego oświadczenia, czynność powołania byłaby od początku nieważna.
RYBOXX DESIGN - Robert Ryba